پاسارگاد منطقه‌ای است که در میان کوهستانهای دشت مرغاب استان فارس واقع شده است کوروش کبیر پس از برتری بر مادها و تاسیس سلسله هخامنشی منطقه پاسارگاد را به عنوان پایتخت حکومتی برگزید. به واقع آخرین شاه ماد، آستیاگ، پدر بزرگ مادری کوروش بود. روزنه‌های نخستین هنر هخامنشی و معماری اصیل آن در پاسارگاد و کاخ کوروش تجلی می‌یابد. در کتیبه های ایلامی تخت جمشید از منطقه پاسارگاد به نام «باتراکاتاس» یاد میشود. در قرن پانزدهم مقبره‌ای که به نام مادر سلیمان شناخته میشد کشف گردید که در واقع پس از انجام کاوشهای باستان شناختی موثر مشخص شد که این مقبره بزرگ مرد پارسی، کوروش هخامنشی است. در سال 1812 گروهی از بازدیدکنندگان اروپایی که از این مقبره دیدن کردند از احتمال تعلق بناهای دشت مرغاب به کوروش خبر دادند. اما به واقع این پروفسور هرتسفلد بود که در کاوشهای 1928 که در پاسارگاد به انجام رساند. 6 سال بعد آرال اشتاین موفق به کشف چندین بنای یادمانی ما قبل تاریخی در حاشیه‌های دشت مرغاب گردید. کاوشها و حفاریهای علی سامی در فاصله سالهای 1949 تا 1955 و کاوشهای دیوید استروناخ از سالهای 1961 تا 1963 در پاسارگاد به کشف آثار گسترده و اطلاعات فراوان در مورد این پایتخت کهن منجر گردید.
بنای مقبره کوروش بی شک یکی از منحصر به فردترین عناصر معماری خاور نزدیک به شمار می رود که در ضلع جنوبی پاسارگاد واقع شده است و حدود 1 کیلومتر با کاخ کوروش فاصله دارد. این آرامگاه وقار ، سادگی و قدرت را به طور توام به تصویر می‌کشد. و در آن از کمترین عناصر تزیینی استفاده شده و به واقع این سنگهای صاف و بزرگ هستند که با قرارگرفتن بر روی یکدیگر منحصر به فردترین مقبره تاریخی را بنا ساخته‌اند، ارتفاع مقبره در زمان احداث 10/11 متر بوده و از 2 بخش تشکیل می‌شده است. گفته میشود جسد کوروش در تابوتی از طلا در این مقبره به خاک سپرده شد. ضلع R کاخ که در قسمت شرقی کاخ پاسارگاد واقع شده از ساختار مربعی برخوردار است که در زمان ساخت دارای 4 ستون سنگی و 4 درگاه محوری بوده است. در اینجا نقشی از یک انسان بالدار که الگوبرداری ازنقوش و هنر آشوری است مشاهده میشود. بر روی سر این نقش یک تاج مصری و بر قامت او ردایی ایلامی به چشم می خورد. مطالعه بر روی این نقش و محل قرار داشتن آن نشان می‌دهد این تصویر متعلق به کوروش کبیراست. اگر چه کوروش آنقدر عمر نکرد که بتواند از مجموعه زیبای پاسارگاد لذت ببرد اما در ضلع Pکاخ فرمان احداث باغی بزرگ و سرسبز را داده بود.
سنگهای سفید لاشه‌ای بزرگ، کانالهای آب و سایر جزییات باغهای هخامنشی در معماری این باغ زیبا به کار گرفته شده بود. در کاوشهای استروناخ که در سالهای 1994 به انجام رسید شمار زیادی از گنجینه‌های پاسارگاد شامل اشیا طلا و نقره هخامنشی در محوطه باغ از دل خاک بیرون آورده شد. بنایی که مدتها تحت عنوان زندان سلیمان شناخته میشد بنایی سنگی است که بعدها محققان اعلام کردند متعلق به مقبره کمبوجیه فرزند کوروش است. نظرات دیگری نیز وجود دارد که ازاین اثر به عنوان آتشگاه، انبار ، یا یک عنصر حفاظتی و امنیتی یاد می‌کنند. تل تخت نامی است که به قلعه ای که روزگاری دربالاترین بخش پاسارگاد بر روی یک سکوی سنگی ساخته شده بود اطلاق میشود.
ساخت این بنا پس از مرگ کوروش ناتمام باقی ماند. گفته میشود که داریوش اول هخامنشی از همین الگوی ساخت بر روی سکوی بلند برای احداث کاخ پارسه الهام به عمل آورده است. متاسفانه امروز از این دژ باستانی جز توده‌ای خاک بر جای نمانده است اما نام پاسارگاد به عنوان پایتخت باستانی کهن همچنان در دل تاریخ می‌درخشد.
|
